ට්‍රයිසරැටොපස් (Triceratops)

ලෝකයේ සුප්‍රසිද්ධ ඩයිනෝසර විශේෂ සිටින්නේ ඉතාමත් අතලොස්සක්. ඒ අතලොස්ස අතරිනුත් ඉහලින් සිටින බොහෝ දෙනාගෙ ආදරයට පාත්‍ර වු විශේෂයක් තමයි ට්‍රයිසැරටොප්ස් ගනය. ට්‍රයිසැරටොප්ස් නාමය සම්භවය වන්නෙ ආදි ග්‍රීක භාෂාවෙන්. ට්‍රයි = ත්‍රිත්ව, සෙරාස් = අඟ, ඔප්ස් = මුහුණ. එනයින් ට්‍රයිසරැටොපස් යන්න අර්ථය 'අං ත්‍රිත්වයේ මුහුණත'

ට්‍රයිසැරටොප්ස් ප්‍රතිනිර්මාණයක්

ට්‍රයිසැරටොප්සයන් ජීවත් වන්නෙ ක්‍රිටැසියස් යුගයේ අවසාන භාගයට වන්නට අදින් වසර මිලිය 68 පමණ පෙර. පෘථිවිය මත සැරිසැරූ අවසන් ඩයිනෝසරයන් කිහිපය අතරින් එක් ගනයක් තමයි ට්‍රයිසරැටොපසයන්. මේ ගනය මුලින්ම නම් කරන්නෙ සුප්‍රසිද්ධ ෆොසිල විද්‍යාඥයකු වන ඔත්නීල් චාර්ල්ස් මාර්ශ් විසින් 1889.

මේ විශේෂයේ කැපී පෙනෙන ලක්ෂණ තමයි ගෙල වටා අවානක් ලෙස පිහිටන අස්ථිමය වැස්ම. ඒ වගේම මුහුණේ පිහිටන අං තුන. ට්‍රයිසරැටොපස් ගනය අයත් වන්නෙ සෙරටොප්සිඩේ කුලයට. සෙරටොප්සියාවන් කියන්නෙ ඉතාමත් අධි විවිධත්වයක් පෙන්නුම් කරන ඩයිනෝසර කුලයක්. සෙරටොප්සියාවන් ගැන මීට පෙරත් කිහිප වතාවක්ම මේ පිටුව තුලින් මම විස්තර කරලා තියෙනවා. 

සෙරටොප්සිඩේ කුලය ශාඛභක්ෂක කුලයක්. ඒ වගේම නිරන්තර විලෝපික පහරදීම් වලට ලක්වුන කුලයක්. මේකෙ ප්‍රතිඵලයක් විදිහට වසර මිලියන ගනනක සෙරටොප්සියා පරිණාමයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ක්‍රිටැසියස් යුගයේ අවසාන භාගයේදි පරිණාමය වන ට්‍රයිසරැටොපස්යන් විශාල ප්‍රමාණයේ සතුන් බවට පත් වෙනවා. මේක විලෝපිකයන්ගෙන් ගැලවීම සඳහා සිදුවෙන පරිණාමික ක්‍රියාවලියක්. මීට සති කිහිපයකට ඉහතදි මම විස්තර කරා මේ ඩයිනෝසරයන් අතර තිබුන අවි ගැටුම. විලෝපිකයාගෙන් ගැලවීමට ගොදුරු වෙන සතුන් ක්‍රමිකව විශාල වෙද්දි ඊට සමපාතිකවම විලෝපිකයනුත් ශරීර ප්‍රමාණයෙන් විශාල වෙනවා. මෙන්න මේ හේතුව නිසා තමයි භෞමික පරිසර තුල විසු දැවැන්තම විලෝපිකයන් ක්‍රිටැසියස් අවසාන භාගයට වන්නට දකින්න පුළුවන් වෙන්නෙ. ටිරනොසෝරිඩේ, ඇබෙලොසෝරිඩේ, කාචරෝඩොන්ටෝසෝරිඩේ වගේ කුලයන් තුලින් අති දැවැන්ත ඝාතකයන් ක්‍රිටැසියස් යුගය අවසාන භාගයේදි එලි බහින්නෙ ශරීර ප්‍රමාණයෙන් දැවැන්ත වුන ගොදුරු හඹායන්න. මේ කුලයන් වල ක්‍රිටැසියස් මුල අවධිය සහ ඊට පෙර පැවති යුග තුල සිටි සාමාජිකයන් සලකා බලද්දි එතරම් විශාල සතුන් දකින්නට නැහැ. 

ට්‍රයිසරැටොපසයන් අඩි දහයක් පමණ උසකිනුත්, අඩි 30 පමණ දිගිනුත්, ටොන් 10 -12 අතර බරිකිනුත් යුත් දැවැන්තයින්. විශාලතම හිස්කබල හිමි ඩයිනෝසර විශේෂ අතරින් එකක් තමයි ට්‍රයිසරැටොපස්. හිස්කබලේ ශක්තිමත්බව නිසාම මේ සත්වයින්ගෙ වඩාත් හොඳින් සංරක්ෂණ වී තිබෙන කොටස තමයි හිස. මේ හේතුවෙන් පහුගිය සියවස තුල ට්‍රයිසරැටොපස් ඇතුලු සෙරටොප්සියන් හිස් කබල් ෆොසිල සඳහා විවිධ ෆොසිල රැස් කරන්නන්, කෞතුකාගාර ආදියෙන් දැඩි ඉල්ලුමක් පැවතුනා. එක්සත් ජනපදයේ හෙල් ක්‍රීක් සංකීර්ණයෙන් තමයි ට්‍රයිසරැටොපස් ෆොසිල වාර්තා වෙන්නෙ. සුලභ ලෙස ට්‍රයිසැරටොප්ස් අස්ථි මත සටහන් වු ටිරොනෝසෝරස් රෙක්ස් දත් පහරවල් දැක ගන්න පුළුවන්. මේ හේතුව නිසා ටිරොනෝසෝරස් සහ ට්‍රයිසරැටොපස් අතර ගැටුමේ ප්‍රතිනිර්මාණ ලෝකය පුරාම ප්‍රසිද්ධියට පත්ව තිබෙනවා. 

ට්‍රයිසැරටොප්ස් ගනය සහ සෙරටොප්සිඩේ කුලය කියන්නෙ මේ වගේ කෙටි ලිපියකින් කතා කරලා ඉවර කරන්න බැරි අති දීර්ඝ මාතෘකාවක්. ඉදිරියේදි මොවුන් ගැන මේ පිටුව තුලින් තවත් ලිපි ඉදිරිපත් කිරීමට බලාපොරොත්තු වෙනවා.


(ඡායාරූපය අන්තර්ජාලයෙන් උපුටා ගන්නා ලදී)

#DOE

Link to Facebook post --->